Filmin Konusu: Işıltının Gölgesindeki Çöküş
Richard Linklater’ın 2025 yapımı son filmi "Blue Moon", biyografik filmlerin alışılagelmiş "doğumdan ölüme" şablonunu elinin tersiyle itiyor. Film, bizi tek bir geceye; 31 Mart 1943 tarihine götürüyor. Broadway’de tarihi bir gece yaşanmaktadır; Richard Rodgers ve yeni ortağı Oscar Hammerstein II, efsanevi Oklahoma! müzikalinin prömiyerini yapmaktadır. Müzikal tiyatroda yeni bir çağ başlarken, Rodgers’ın eski ortağı, dahi söz yazarı Lorenz Hart (Ethan Hawke), caddenin karşısındaki Sardi’s Restoranı’nda kendi kişisel kıyametini yaşamaktadır. Alkol, hayal kırıklıkları ve kaçan fırsatlarla dolu bu son gecede Hart, hem geçmişiyle hem de değişen dünyadaki yeriyle yüzleşir.
İnceleme: Kahkaha Efekti Olmayan Bir Sitcom
Richard Linklater ve Ethan Hawke... Sinema tarihinin belki de birbirini en iyi anlayan, birlikte yaşlanan ve birlikte "demlenen" ikilisi. Before serisinde aşkın zamanla nasıl evrildiğini ilmek ilmek işlemişlerdi; şimdi ise Blue Moon ile zamanın nasıl tükendiğini, bir dehanın tek bir gecede nasıl eriyip gittiğini anlatıyorlar.
Filmi izlerken ilk hissettiğim şey, bunun klasik bir dramdan ziyade, baştan sona karmaşık bir caz parçası gibi çalmasıydı. Beklenmedik iniş çıkışlar, doğaçlama gibi akan diyaloglar ve kaçınılmaz finale doğru giden o hüzünlü, aksak ritim...
Tek Mekanda Sıkışan Bir Ömür
Linklater, bizi Lorenz Hart’ın zihni gibi dar ve kaçışı olmayan bir mekana, Sardi’s restoranına hapsediyor. Dışarıdan bakıldığında her şey bir Amerikan sitcom seti gibi: Kapıdan giren çıkanlar, masada dönen geyikler, tanıdık simalar... İnsan arkadan bir kahkaha efekti bekliyor. Ama Linklater bize kahkaha yerine, boğazımıza düğümlenen o buruk tadı veriyor.
Dışarıda Hart’ın eski ortağı Richard Rodgers zafer sarhoşluğu yaşarken; içeride Hart, kendi tasarladığı cehennemde yanıyor. Mekan sabit ama ruh hali, tıpkı serbest bir caz performansı gibi sürekli değişken ve tekinsiz. Bu "klostrofobik samimiyet", Hart’ın çaresizliğini iliklerimize kadar hissetmemizi sağlıyor.
"İmkan Var Ama Takat Yok"
Filmin en can alıcı noktası, karşımızdaki adamın yeteneğini kaybetmiş olması değil; yaşama hevesini kaybetmiş olması. Hart, sanatsal olarak hala zehir gibi. Yeni projelerden bahsederken gözleri parlıyor, kafiyeler havada uçuşuyor. Ama o parıltı, bir sigara ateşi gibi; anlık yanıp sönüyor.
Filmdeki en büyük çatışma da burada yatıyor: Rodgers’ın temsil ettiği "kurumsal disiplin" ile Hart’ın temsil ettiği "lanetli şair" (poète maudit) ruhu. Rodgers için sanat notalara sadık kalmaktır, Hart içinse o notaların arasındaki boşluklarda kaybolmak. Rodgers’ın o soğuk profesyonelliği karşısında Hart’ın "Benim deham, benim dağınıklığımı örtmeye yetmiyor mu?" diyen o kırgın bakışları, filmin özeti gibi.
Bir Vedanın Anatomisi
Hart’ın Elizabeth ile olan ilişkisi ve iş tekliflerini reddedişi, aslında sessiz bir vazgeçiş. Ancak Linklater, bize bu vazgeçişi ajitasyonla, adamı süründürerek bitirmiyor.
Filmin finali, sinema tarihinin en buruk ama en zarif vedalarından biri. Biz onun birkaç gün sonra, bir kaldırım köşesinde, yapayalnız ve sefil bir şekilde öleceğini biliyoruz (film bunu bize söylüyor). Ama Linklater, Hart’ın son karesini o sefillikle değil, sanatıyla mühürlüyor.
Barda arkadaşlarıyla birlikte Blue Moon’u söyledikleri o an... Hart’ın gözlerinde hem tükenmişlik hem de tuhaf bir huzur var. Kendi yazdığı o yalnızlık marşını, dostlarıyla (veya ona katlananlarla) birlikte söylüyor.
Bu final, tam bir "Linklater dokunuşu". Yönetmen bize şunu diyor: "Evet, Lorenz Hart bedenen o kaldırımda öldü; ama ruhu, o bar taburesinde, o şarkının notalarında asılı kaldı."
Sonuç
Blue Moon, Linklater’ın Nouvelle Vague filmindeki o entelektüel mesafesinden çok uzak, çok daha "bizden", çok daha kanlı canlı bir film. Ethan Hawke, Lorenz Hart’ı oynamıyor; adeta onun acısını kuşanıyor.
Film bittiğinde ekran kararırken, Hart’ın o trajik ölümü değil; barda, dumanaltı bir ortamda mırıldandığı o ölümsüz melodi kalıyor aklımızda. Tıpkı iyi bir caz performansı gibi; müzisyen sahneden iner ama o son notanın titreşimi havada asılı kalır.
Yorumlar